*Doç. Dr. Murat Batı
15 Ağustos 2019 tarihinde yani bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan 1424 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile sigaranın taban maktu Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) artırıldı. Fakat bu artış tek başına bir artış değildi. Zira ÖTV tıpkı vakitte KDV’nin de matrahını oluşturduğundan bu ÖTV artışı üzerinden ayrıyeten %18 oranında KDV de otomatik artmış oldu. Nasıl mı? Şöyle genel bilgi kapsamında izah edeyim…
ÖTV nedir?
Özel Tüketim Vergisi Kanunu, 1 Ağustos 2002 tarihinde yürürlüğe giren ve akaryakıt, alkollü ve alkolsüz içecekler, araba, sigara, tütün mamulleri, beyaz eşya, parfüm, havyar ve cep telefonu üzere eserlerden alınan bir vergi tipidir. Hizmetlerden ÖTV alınmamakta yalnızca kapsamına giren 250 adet civarında mallar üzerinden alınan bir vergi cinsidir. Bu eserler ithal ediliyorsa ithalatçı firma, yok Türkiye’de imalatı yapılıyorsa imalatçı firma tarafından ödenen kıymetli bir gelir kalemine sahip vergi çeşitlerinden biridir. Birinci etapta imalatçı ya da ithalatçı tarafından ödenmiş üzere görünen ÖTV, malın fiyatına eklenerek tüketiciden malın satın alınması esnasında alınmaktadır. Yani bu malları satın alan bizler bu vergiyi fiilen ödemekteyiz. İmalatçı ya da ithalatçı değil.
Cumhurbaşkanı kararı ile ÖTV arttı
Bugünkü Resmi Gazete’de yayımlanan 1424 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile sigaranın minimum maktu vergi ölçüsü 0,2895 TL’den 0,3899 TL’ye yükseltildi. En son artış 4 Temmuz 2019’da yani yaklaşık bir buçuk ay evvel yapılmıştı. Bu artışın manası paket başına alınacak maktu ÖTV ölçüsünün 5,79 TL’den 7,80 TL’ye çıkmasıdır. Yani paket başına 2,01 TL artmış oldu. Lakin artan yalnızca ÖTV değil. KDV de otomatik artıyor. Nasıl mı? Şöyle;
Tek başına ÖTV artmadı
ÖTV’nin en kıymetli özelliklerinden biri de Katma Paha Vergisi’nin matrahını oluşturmasıdır. Yani malın fiyatına ÖTV’yi de ekleyip toplam bedel üzerinden KDV hesaplanmaktadır. Verginin de vergisi demek yanlış olmaz.
ÖTV oranlarında artış tek başına bir artış değil, olsa tekrar düzgün. Ancak değil. ÖTV, Katma Kıymet Vergisi’nin matrahını oluşturmaktadır. Yani ödenen ÖTV üzerinden bir de KDV alınmakta. Mevzuyu kolay bir matematiksel hesapla şöyle anlatmaya çalışayım. Bugünkü düzenleme ile paket başına alınacak maktu ÖTV ölçüsü 5,79 TL’den 7,80 TL’ye çıkmıştır. Yani paket başına 2,01 TL artmış oldu. Lakin birinci etapta artış 2,01 TL olarak görünüyor. Lakin değil, 2,01 TL’lik bu artış tıpkı vakitte KDV’nin de matrahına eklenmektedir. Yani sigaraya yapılan bu ÖTV artırımı birebir vakitte KDV’nin de hesaplandığı kıymeti yani matrahını da birebir ölçüde artırmaktadır. Sigaradan %18 KDV alınmaktadır. Bu durumda; 2,01 TL’lik ÖTV artışı KDV’nin de matrahını artırdığından bu meblağ üzerinden ayrıyeten %18 KDV de hesaplanacaktır. Buna nazaran, 2,01 TL’nin %18 KDV’si 0,3618 TL’dir. Yani toplam artış temelinde 2,01 TL +0,3618 TL=2,3718 TL olacaktır. Yani paket başına yapılan 2,01 TL’lik artırım tıpkı tüketiciye (matematiksel hesaplamalara boğmamak ismine başka tüm datalar dikkate alınmamıştır) 2,3718 TL yansıyacaktır. Tek taşla 2,3718 TL’lik kuş. Çoklu yansıma. Harika usul..
Maktu vergi artışları adaletsizliği de doğuracaktır
Maktu olarak alınan vergilerin özelliklerinden biri de bireylerin gelir seviyelerini dikkate alınmadan konulmasıdır. Yani o eseri tüketen herkesten birebir ölçüde vergi alınmaktadır. Bu durum literatürde aksine artan oranlı denilen bir sorun yaratarak vergilerin degresif yani gelir dağılımını bozucu fonksiyonunu tetiklemektedir. Toplumsal refah istikrarlarını de düşük gelirli aleyhine bozucu bir tesir yaratmaktadır. Örneğin iki kişi tıpkı sigarayı tüketiyor olsun. A bireyinin aylık geliri 1.000 TL, B bireyinin aylık geliri ise 5.000 TL olsun. Ortalama ayda 30 paket sigara tüketen bu iki kişinin ödedikleri maktu vergilerin kendi gelirlerine kısmında çıkan sonuç; düşük gelirlinin (ödediği vergi/kendi geliri) vergi yükünün göreli (%) olarak daha yüksek olduğu görülecektir. Bu durum düşük gelirlinin aleyhine sonuç yaratmaktadır. Yani adaletsizdir. Artık eminim birtakım okuyucular “sigara içenlere müstahak” diyorlardır. Lakin konu yalnızca sigara değil. Tükettiğiniz birçok eserde de emsal problemler var. Örneğin mutfağınıza, salonunuza, iş yerinize bir göz atın bakalım. ÖTV+KDV aromalı o kadar çok eser var ki şu an meskeninizde, işyerinizde. Hatta bindiğiniz arabanızda. Hatta bu haberi akıllı telefonunuzdan okuyorsanız maalesef elinizde tuttuğunuz telefonunuzda da ÖTV+KDV aromalı bir vergileme yapılmıştır. Velhasılıkelam çok büyük konuşmamak lazım. Sigara içenlere de müstahak değil ayrıyeten..
TIKLAYIN – ÖTV düzenlemesi sigaraya artırım olarak yansıyacak mı?
